Stuk van het jaar

Stuk van het jaar 2016

Thema: Grenzen

Gaten in de verdediging

Het werkt echt, zo’n landweer. Op de uiterste grenzen van de Commanderij liggen dijkjes, als het enigszins kan geflankeerd door een forse greppel die gemakshalve ‘gracht’ wordt genoemd. Zeker, je kunt als invaderende kwaadwillende niet-Gemertenaar die horde redelijk makkelijk nemen, maar in oorlogse tijden kan een niet al te grote legerbende toch een tijdje op afstand worden gehouden, ook al omdat val- en struikelkuilen, weggewerkt tussen flinke bossen dorenstruiken, de omgeving van de landweer onaangenaam voor aanvallers en tegelijkertijd prettig verdedigbaar maken.

Och, ook als er niemand ongenood naar hier wil komen, maakt de landweer de grens toch heel duidelijk zichtbaar, en het vee wordt zo belet naar de buurgemeenten over te steken en het daar altijd groener gras niet alleen op te vreten, maar het daarna ook nog eens uitdagend te gaan liggen herkauwen.

De afgebeelde kaart laat zo’n ‘uiterste grens’ zien, namelijk het riviertje de Snelle Loop. Links van dat watertje is het Gemerts territoir, rechts daarvan in volgorde Bakel, Aarle-Rixtel en Beek en Donk.

Naar het gebruik van destijds is het oosten boven afgebeeld. Daar ligt Bakel. Rechtsboven ligt hoeve Scheepstal met het rad van de watermolen in de Aa. Links in het noorden ligt Gemert met de galgen op Milschot. Onderaan de kaart, in het westen, liggen Beek en Aarle. In het zuiden, aan de overkant van  de Bakelse Aa, zien we Helmond. De weg van links naar rechts is die van  Milschot -Grotel naar Scheepstal. De weg is aangegeven door middel van ‘lopende poppetjes.
Daar waar deze weg de Snelle Loop kruist is in oktober 1995 alsnog de vrede tussen Gemert en Aarle-Beek gesloten. Immers, die dorpen hebben tussen 1539 en 1630 de Strijd rondom de Snelle Loop gevoerd, maar waren destijds vergeten daar officieel een einde aan te maken….

Waarom dit stuk?

Deze kaart is opgemaakt bij een proces over een grensconflict tussen Gemert, Aarle, Beek en Rixtel. Van dit proces zijn veel archiefstukken bewaard gebleven. Het proces ging over de grens van het grondgebied, het onderhoud van de gemeenschappelijke wal of gracht in het Broek en over de boete als het vee naar de verkeerde kant liep.